Gminny Program Rewitalizacji Miasta Kielce na lata 2023-2030

Co to jest rewitalizacja?

Słowo „rewitalizacja” pochodzi z języka łacińskiego: „re-”znów, na nowo i „vita”− życie, co dosłownie oznacza przywrócenie do życia, ożywienie. Użycie pojęcia rewitalizacja wymaga więc, aby przedmiot poddawany temu procesowi był tego “życia” pozbawiony.  

Obowiązująca legalna definicja rewitalizacji określona została w Ustawie z dnia 9 października 2015r. o rewitalizacji i brzmi następująco: „Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji”. 

Tak więc pojęcie rewitalizacja odnosi się od ogółu działań podejmowanych na terenach uznanych za zdegradowane: w sensie urbanistycznym, architektonicznym, ale przede wszystkim społeczno-gospodarczym. Działania rewitalizacyjne prowadzone są na obszarach, które zostały zaniedbane w wyniku zachodzących w miastach wieloletnich zmian społecznych, ekonomicznych czy realizowanych procesów planistycznych. Po wskazaniu takich obszarów uruchamia się wobec nich działania przywracające utraconą atrakcyjność.  

Rewitalizacja to zespół wielu działań (składających się na całościowy proces), które są podejmowane w celu wywołania ożywienia wybranego fragmentu miasta. Ożywienie to nie jest jednak powiązane wyłącznie z tkanką urbanistyczną. Najważniejsze w rewitalizacji to pokonanie kryzysu społecznego, któremu towarzyszy przywrócenie ładu przestrzennego, ożywienie gospodarcze i odbudowa lokalnej społeczności. Końcowym rezultatem procesu rewitalizacji powinna być poprawa jakości życia mieszkańców. 

Rewitalizacja wymaga nie tylko środków i zaangażowania strony publicznej, ale również prywatnej. Zgodnie z definicją proces rewitalizacji prowadzi nie tylko gmina, ale również inni interesariusze: mieszkańcy, właściciele nieruchomości i ich zarządcy, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe. Na etapie tworzenia programu rewitalizacji konieczne jest więc uruchomienie współpracy tych wszystkich przedstawicieli środowiska lokalnego, aby z większą siłą oddziaływać na liczne kryzysy, które spowodowały zapaść obszaru objętego działaniami naprawczymi.  

W rozumieniu ustawy o rewitalizacji, proces ten składa się więc z licznych, ale czasem mniejszych działań, które w całości mają przynieść większy efekt. Rewitalizacja to nie tylko odnowa zdegradowanych fragmentów miast, ale również umiejętność współpracy, w efekcie której możliwa jest pełna ich rehabilitacja.  

Co to jest Gminny Program Rewitalizacji?

Gminny Program Rewitalizacji  (GPR)  jest podstawowym dokumentem uchwalanym przez gminę umożliwiającym prowadzenie kompleksowych działań rewitalizacyjnych na wyznaczonym obszarze przy współudziale lokalnej społeczności.

Fundamentem Gminnego Programu Rewitalizacji jest szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji, która ukazuje występujące na nim negatywne zjawiska społeczne, gospodarcze i przestrzenno-funkcjonalne.

Co to jest obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji?

Obszar zdegradowany zdefiniowany został jako: „Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych (…), środowiskowych (…), przestrzenno-funkcjonalnych (…) lub technicznych (…)”.

Obszar zdegradowany jest więc przede wszystkim obszarem o problemach społecznych. Nie można wykluczyć faktu, że znajdą się na nim obszary zaniedbane lub zdewastowane, jednak nie należy utożsamiać tych zjawisk. Poza uzasadnionymi wyjątkami w skład obszaru zdegradowanego mogą wejść wyłącznie obszary zamieszkałe.

Obszar rewitalizacji zdefiniowany został jako: „obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (…), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację (…)”.

Definicja ta jest zatem zdecydowanie prostsza. Najważniejsza jest koncentracja negatywnych zjawisk (którą należy udokumentować). Obszar rewitalizacji może objąć jedynie 20% powierzchni gminy oraz 30% jej mieszkańców.

Podsumowując, definicje sformułowane w polskim prawodawstwie skupiają się na społecznym wymiarze rewitalizacji oraz jej koncentracji w przestrzeni miasta.

Co zostało zrobione

Dnia 20 stycznia 2023 r. Rada Miasta Kielce przyjęła uchwałę NR LXXI/1441/2023 Rady Miasta Kielce z dnia 20 stycznia 2023 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji Miasta Kielce (Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego 2023.587), która w dniu 11 lutego 2023 r. weszła w życie. Uchwałę Rady Miasta Kielce przygotowywano zgodnie z art.8 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji.

Granice obszarów zdegradowanych oraz obszaru rewitalizacji w Kielcach powstały w oparciu o diagnozę delimitacyjną, wykonaną przez Instytut Rozwoju Miast i Regionów. Przyjęcie uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji Miasta Kielce poprzedzone było konsultacjami społecznymi z których powstał Raport z konsultacji społecznych projektu uchwały Rady Miasta Kielce w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Miasta Kielce

Przyjęta uchwała uruchomiła proces opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Kielce na lata 2023-2030 dla obszaru rewitalizacji wyznaczonego Uchwałą Nr LXXI/1441/2023 Rady Miasta Kielce z dnia 20 stycznia 2023 r.

Gminny program rewitalizacji umożliwia realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych nie tylko przez gminę i jej jednostki organizacyjne, ale również przez podmioty zewnętrzne. W związku z tym od 03.03.2023 r. do 30.042023 r. można było zgłaszać propozycje przedsięwzięć rewitalizacyjnych do ujęcia w GPR.

Celem przeprowadzonego otwartego naboru było zaplanowanie interwencji dla obszaru rewitalizacji Kielc, składającej się z oddolnych inicjatyw interesariuszy procesu rewitalizacji, które umieszczono odpowiednio w katalogu podstawowych lub pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Zgłoszone przedsięwzięcia podlegały kilkustopniowej komisyjnej weryfikacji przez przedstawicieli UM Kielce.

Pozytywnie ocenione przedsięwzięcia zostały wpisane na listę projektów podstawowych programu lub ujęte jako pozostałe przedsięwzięcia rewitalizacyjne.

W efekcie przeprowadzonego naboru zgłoszono 107 projektów, z czego w zapisach projektu GPRK ujęto 38 przedsięwzięć podstawowych i 20 przedsięwzięć uzupełniających, przeznaczonych do realizacji na wszystkich podobszarach rewitalizacji (część podobnych zgłoszeń połączono, część odrzucono z przyczyn formalnych).

W okresie od 09.10.2023 r. do 08.11.2023 r. przeprowadzono konsultacje społeczne Gminnego Programu Rewitalizacji miasta Kielce. W ich efekcie zebrano uwagi i opinie mieszkańców Kielc, które uwzględniono w procesie stanowienia prawa związanego z procesem rewitalizacji Kielc. Uwagi dotyczyły przede wszystkim zakresu planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

W wyniku uwag w procesie konsultacji społecznych projektu GPRK scalono ze sobą trzy podstawowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne, zgłoszone przez różnych interesariuszy, a realizowane na tym samym terenie.  W efekcie końcowym w zapisach GPRK ujęto 36 przedsięwzięć podstawowych i 20 przedsięwzięć uzupełniających.

Po konsultacjach społecznych projekt GPR został wysłany do opiniowania przez instytucje, otrzymał on wszystkie niezbędne opinie zgodnie z przepisami ustawy o rewitalizacji.